Ne zamandır gençler için bir kontrol listesi hazırlamak istiyordum. Bu başlık da hoşuma gitti. Tavsiyeler, öneriler demek istemedim ama dilimin altındaki bakla tam olarak bu 🙂

Şöyle bir süzdüğüm zaman aklımda, içimde neler kalmış, birikmiş, yaşadıklarımdan neler öğrenmişim diye ortaya bu liste çıktı. Uzun mu diye sorarsanız, evet uzun.

Öylece hızlıca taramanızı değil de sakin sakin, vakit buldukça okumanızı daha çok dilerim. Üstüne durup düşünmeli mevzular çünkü. Okur okumaz hayata, pratiğe bir geçiş sağlamıyor ama muhtemelen üstüne konuşmak, konuyu kafanızda evirip çevirmek, bir sohbete iliştirmek biraz daha yardımcı olacaktır.

Aklımdakini de paylaşmak istiyorum: Bu yazdıklarımı daha rahat okunacak şekilde ve içeriği biraz daha açarak kitaplaştırmak istiyorum. Verimli Üniversite Rehberi’ne benzer ama biraz daha kitap formatında olması düşüncem. Bunun için yorumlarınızı ve fikirlerinizi bekliyorum.

Zaten uzun bir liste olduğu için daha fazla sözü uzatmıyorum. Üstüne düşünmeyi, tartışmayı teklif ederek:

1. Kendinizi tanımaya çalışın. Nelerden hoşlanırsınız? Nasıl öğrenirsiniz? Güçlü olduğunuz yönleriniz neler? Güçlendirmeniz gereken yönleriniz neler? Nasıl neşelenirsiniz? Neler yapmaktan hoşlanırsınız?
2. Neye ilginizin, yeteneğinizin olduğunu keşfedin. Bu alanda kendinize yatırım yapın, bu alana gerekli zamanı ayırın. Bu sayede ilginizin ve yeteneğinizin olduğu şeyden  ileride geçiminizi sağlamanız mümkün olabilir. Hep dendiği gibi eğer sevdiğimiz işi yapıyorsak hiç çalışmamız sayabiliriz kendimizi.
3. Değerlerinizi oluşturun. Bunun için ailenizden, toplumunuzdan, kültürünüzden miras değerlere alıcı ve eleştirel gözle bir bakın, değerleri tartın. Dünyanın hikayesini gözlemleyin, araştırın. En sonunda kendi kendinize kalın ve değerlerinizi belirleyin. Bunlar yaşamınız boyunca size yol gösterecek.
4. Disiplinli ama esnek olun. Ne zaman, ne yapacağınızı bilin.
5. Her gün yeni bir şeyler öğrenmeye, öğrendiklerinizi pekiştirmeye, uygulamaya çalışın.
6. Kendi kendinize bakmayı öğrenin. Aileniz size öğretmese de siz öğrenin. Yemeğinizi yapmayı, çamaşır-bulaşık yıkamayı, ütü yapmayı, söküklerinizi, düğmenizi dikmeyi öğrenin. Kendi kendinize yeter olun.
7. Kendinize uygun-severek yapabileceğiniz- egzersiz hareketlerini belirleyin, her gün düzenli olarak egzersiz yapın.
8. Dağınık olmayın. Düzenli ve temiz olun. Size huzur verecektir.
9. Kişisel bakımınıza, hijyene önem verin. Tarzınıza engel olmayacaktır.
10. Kendinizi başkalarıyla mukayese etmeyin. Kendinizi kendinizle karşılaştırın. Gelişmenizi izleyin.
11. Ailenizden bir şey isterken bunu neden istediğinizi, istediğiniz şeyin sizin için ne anlama geldiğini, neden önemli olduğunu anlatın. Bu yüzden bu soruları önce kendinize sorun, cevaplarınızın tutarlı ve makul olması istediğinizi almakta size yardımcı olacaktır.Bu pratik size ileride de yardımcı olacak. Çünkü hayat işbirliği gerektirir ve kendinizi iyi ifade edebilmeniz işbirliğinin anahtarıdır.
12. Aileniz size sorumluluk verse de vermese de siz sorumluluk alın. Bu ileride çok işinize yarayacak.
13. Çoğu zaman neyin iyi, neyin kötü olduğunu bilirsiniz. Bilemediğiniz durumlarda araştırın, gözlemleyin, çıkarımlarda bulunun. Öngörü kapasitenizi keskinleştirmeye çalışın.
14. Yardımsever olun. Hem yaşıtlarınıza, hem sizden küçüklere hem de büyüklere karşı.
15. Gönüllü olarak bir yerlerde çalışın, birilerinin hayatına dokunmak size iyi gelecek. Yardım etmenin ve yararlı olmanın tadına varın.
16. Sevdiklerinize zaman ayırın. İnsanın damağında kalan bu tat vir zaman sonra “damak tadınız ” olacak, hayata lezzet katacak.
17. Neyi, nereden alabileceğinize dair bir fikriniz olsun. Hem sanal olarak hem de  gerçekte. Pazarda, manavda meyve, sebze seçmeyi; pazar araştırması yapmayı öğrenin.
18. Harçlığınızı yönetin.  Bütçenizi yönetmeye ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi.
19. Mümkünse yarı zamanlı işlerde çalışın. Kendi harçlığınızı çıkarın. İnsanları tanımaya, durum analizi yapabilmenize, esnek olmaya,  ilişkilerinizin gelişmesine yardımcı olacaktır.
20. Kendinize sorun: Gerçekten ihtiyaç duyuyor musunuz? Gereksiz harcamalardan kaçının. Unutmayın: Kaynaklarımız sınırlı, ihtiyaçlarımız sınırsız.
21. Birisi size hoşlanmadığınız şekilde davranırsa -incitici, küçümseyici, dışlayıcı, ötekileştirici,ezici…- bundan hoşlanmadığınızı dile getirin. Mümkünse o kişilerden ve ortamlardan uzaklaşın.
22. Kimseye hakaret etmeyin. Dilinizden kötü sözcükleri temizleyin, atın.
23. Öfkenizi kontrol etmeyi öğrenin. Öfkeniz sizi değil, siz öfkenizi yönetin.
24. Kendinize iyi arkadaşlar seçin. Sizi seven, koruyan, size destek olan. Sizden zararınıza olacak şeyleri istemeyen, sizi tehdit etmeyen, güvenebileceğiniz arkadaşlarınız olsun.
25. Başkaları hakkında konuşmayın. Birinin sırrını diğerine vermeyin.
26. İnsanları küçümsemeyin. Kimseyle dalga geçmeyin.
27. Tek doğru sizin doğrunuz olmayacaktır. Dinlemeye, öğrenmeye, keşfetmeye açık olun.
28. Büyürken bir çevrede yetişiriz. Her çevrenin kendine has kusurları olabilir. Bunun bilincinde olun. Çevrenizi küçük görmeyin, kendinizi yetiştirmeye çalışın.
29. Etrafınızdaki şiddeti fark edin.
30. Nazik olun. Başkalarını rahatsız etmeden, aksine onlara yardımcı olacak şekilde davranın.
31. Bir hata yaptığınızda bunu ne kadar hızlı fark ederseniz o kadar iyi. Düzeltmek için hemen kolları sıvayın.
32. Hatalar olur. Yanlış anlaşılmalar olur. Yanlışlıklar da olur. Bunu düzeltme gayretinde olmak önemli.
33. Okuma alışkanlığı kazanın. Haftada bir kitap bitirmeye çalışın.
34. Okuyacaklarınızı seçerken özenli olun. İyi yazarların, iyi kitaplarını okuyun. Klasikler iyi bir başlangıç olacaktır.
35. Biyografik eserler okuyun, izleyin. Gerçek hayatlardan ilham alın.
36. Ütopya ve distopyalar ufkunuzu açacaktır.
37. Mümkün olduğunca alet, araç, makine kullanmayı öğrenin: bisiklet, motor, araba, tornavida, konserve açacağı, faks makinesi, tarayıcı…
38. İmkanlarımız eşit değil. İmkanlarımızın bize sağladığı fırsatlar da eşit değil. Bazen belli bir tarihte, yerde doğmak; o dönemin şartları, bazen yaşadığımız ülke, mahalle; gittiğimiz okul, arkadaş çevremiz, ailemizin tanıdıkları, girdiğimiz işler türlü türlü fırsatlar sağlar veya sağlayamaz.  Başarımız tek bir faktöre bağlı değil. İstediğimiz şeyi elde edemediğimizde eğer yeterince sıkı çalıştıysak, elimizden geleni yaptıysak kendinizi incitmeyin. Eğer kendinize düşeni yapmadıysanız bir dahaki seferde yapabilmek için hazırlık yapın.
39. Fırsat beklemeyin, fırsat yaratmaya çalışın.
40. Ana dilinizi gramer ve yazım kurallarıyla (Bağlaç olan de, da, ki’nin yazılışı, noktalama işaretleri, birleşik kelimelerin yazılışı…) iyi öğrenin.
41. İngilizce öğrenin. Yapılan tüm çalışmalardan anında haberdar olmak, çeviri yapılmasını beklememek lüks değil gereklilik. Sınırları aşmak, kalıplara sıkışıp kalmamak, sohbete katılabilmek…
42. Kötü alışkanlıkları tanıyın. Tercihinizi yapın.
43. Yaptığınız her işte özenli ve dikkatli olun. İmkanınız varsa işi geliştirmeye çalışın.
44. Sorunları sırtınızda, aklınızda taşımayın. Onları çözmeye zaman ayırın. Düşünün, araştırın, fikir alın, deneyin, tekrar deneyin.
45. Sevdiklerinize sarılın.
46. İyi bir dinleyici olmayı öğrenin.
47. Programlama dili öğrenin. Kendi uygulamalarınızı geliştirin. Bir sistem daha iyi, işlevsel, kullanıcı dostu  nasıl olabilir, ne gerekir siz önerin.
48. Hayvanları sevin. İmkanınız varsa evcil hayvan besleyin.
49. Kimseyi kullanmayın, sömürmeyin. Kendinizi de çevrenizi de bu tür davranışlardan, tutumlardan koruyun.
50. Farklılıkları saygıyla karşılayın. Unutmayın tek bir doğru yok. 8 milyarız ve hepimiz birbirimizden farklıyız. Çeşitliliği, özgünlüğü koruyalım.
51. Mevcutta olanı onararak, zenginleştirerek, dönüştürerek kullanmayı deneyelim. Akıllı tüketiciler olalım. Doğanın buna ihtiyacı var.
52. İnsanlara eleştirel gözle bakmayın. Muhakkak eksik, yanlış yaptıkları şeyler olacaktır.
53. İnsanları yargılamayın, etiketlemeyin, eleştirmeyin. Anlamaya çalışın. İnsanlarda da çevrenizde de rahatsız olduğunuz şeyler her zaman olacaktır. Hoş görmeyi, tolere edebilmeyi, gerektiğinde de sınır koymayı öğrenin.
54. İlişkilerinizi ciddiye alın. Belki de şu anda tanıştığınız, sevdiğiniz, aşık olduğunuz kişi tüm hayatınız boyunca en çok sevebileceğiniz kişidir.
55. Hiçbirimiz yeterince iyi değiliz. Bu uzun bir yolculuk. Niyetimiz iyi olmak olsun. Bunun için çaba gösterelim. Kötü yanlarımız için utanç duymayalım, kendimizi yalnız bırakmayalım.
56. Kendimizi sabote etmeyelim. Bazen bir sınava girmeyerek, bazen istediğimiz şey için yeterince çalışmayarak, bazen daha yolun başında “bunu yapamayacağım.” diyerek. Bunun yerine kollarımızı sıvayalım ve “Şimdi ne yapmalıyım? Nereden başlamalıyım?” diye soralım.
57. Vaktimizi neyle doldurduğumuza durup bakalım. Bunlar bizi mutlu eden, gelişmemize yardımcı olan, bize yeni fikirler sunan, sevdiklerimizle anlar biriktirmemize olanak veren şeyler mi?
58. Karşı çıkmadan önce düşünelim. Buradan alabileceğimiz bir fikir olabilir mi? Daha önce duymadığımız için bize farklı gelmiş olabilir mi? Biraz daha dinleyebilir miyiz?
59. Harika genlere sahip olmayabiliriz. Mükemmel yetiştirilmemiş de olabiliriz. Ama hayattayız. Şimdi ne yapacağımızı, kim olacağımızı biz seçeceğiz. Tam da bu noktada.
60. Güzel sanatlarla ilgilenin. Ruhunuzun buna ihtiyacı  var: Müzik, resim, edebiyat, heykel, fotoğraf, sinema, dans…
61. Temel bilimlerde kendinizi güçlendirin, okulda iyi bir eğitim almadıysanız özellikle: Matematik, mantık, felsefe…
62. İnsan beyninin gizemleriyle ilgilenin: psikoloji, nöroloji, …
63. İnsanlığın hikayesini dinleyin: Tarih, edebiyat, din kitapları…
64. Romantik olun: Bazı an’ları seçip unutulmaz yapın.
65. Bedeninize, ruhunuza, zihninize iyi bakın. Kendinizi koruyun, besleyin.
66. Günlük tutun. Kendinize yakınlaşmanın bir yolu bu. Kendinizle sohbet etmenin, saçınızı okşamanın, elinizi tutmanın, kendinizi kucaklamanın.
67. Size kötü, kaba, düşüncesiz, özensiz davrananlara durmaları gerektikleri sınırı çizin. Bu sınır sizden yeterince uzak olsun ki size zarar veremesinler.
68. Mevcut sistemde paranın önemi var. Barınma, beslenme, eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçlarımızı başkalarına muhtaç olmadan karşılayabilmemiz zaruri aksi halde yarınımızdan kaygı duyarız.
69. Fazla para harcamak, fazla yemek yemek, aşırı alkol, bir ilişkiden bir ilişkiye koşmak bir şeyi baskıladığınızı, bir yerde sizi rahatsız eden bir şeyler olduğunun sinyalini verebilir. Rastlayınca bir dönüp içinize bakın.
70. Olduğunuz kişiden utanmayın, sıkılmayın. Binlerce yıldır evriliyoruz. Sandığınızdan çok daha iyisiniz ve şu anda yaşayanlardan da o kadar da farklı değilsiniz. Hepimizin farklı renkleri, farklı tonları var. Sizin tonunuz neyse parlamaya devam edin. Resmin bütününde çok güzel görünüyoruz.
71. Kendinizi tanıyın.
72. Bazen gitmek istediğiniz yere sizi müzik götürsün. Nerede olmak istiyorsanız oranın ezgileri kulağınızda çalsın.
73. Her gün dışarı çıkıp biraz temiz hava alın.
74. Gereğinden fazla uyumayın. 7-8 saat uykunun yeterli olacağı kabul görüyor. Sizin için uygun olan saati belirleyin. Uyanın, yataktan çıkın ve güne başlayın.
75. Ömür boyu sürdürebileceğiniz sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinin.
76. Kendine yardım kitaplarının gücünü es geçmeyin. Kendinizi gözlemleyin, tekrarlayan problemlerinizin sebebini anlamak için size yol göstereceklerdir.
77. Mükemmelliyetçi olmayın. En mükemmelini yapmaya çalışmak hiçbir şey yapamamakla sonuçlanabilir. Bu yüzden her seferinde bir öncekini geliştirmeye çalışın, bir anda en mükkemmelini yapmaya değil.
78. Kimseye zorbalık yapmayın. Ne size ne de bir başkasına yapılmasına da izin vermeyin. Zorbalığa nasıl karşı koyacaksınız? Onaylamadığınızı göstermekle başlayın. Sorsanız, şaka yapıyoruz dedikleri incitici alaylara gülmemek de iyi bir başlangıç olabilir. Daha fazla bilgi almak için “akran zorbalığı”nı araştırın.
79. Varsayımlarınızı gözden geçirin. Sterotiplerinizi sorgulayın. Ne varsayarak ne olmasını bekliyorsunuz? Varsayımlarınız sebebi ile beklentilerinizin karşılanmadığı oluyor mu?
80. Zihninizden cinsiyetçi kalıpları, dilinizden cinsiyetçi ifadeleri uzaklaştırın. Kalıplaşmış, bir başkasını dışlayan kadın-erkek rollerini, görünüşlerini, davranışlarını, tercihlerini sorgulayın. Kucaklayıcı ve farklılıklara saygılı olmak bizi güçlendirecek.

Bu liste uzayacak biliyorum.

Bizden sonra gelenlere bir mesajınız olsaydı ne olurdu? Siz neler eklersiniz? Sizin tavsiyeleriniz, önerileriniz neler?

Bir şey mi fısıldadınız 🙂